Kinderen zijn een geweldige verrijking van je leven. Je ziet ze graag, je wenst ze het allerbeste toe en je kunt samen mooie momenten beleven. Maar ze kunnen je ook als geen ander confronteren met je eigen beperkingen en frustraties en op de koop toe worden ze geleverd zonder handleiding. En als het allemaal even anders loopt dan je had verwacht of gedroomd, dan kunnen de emoties hoog oplaaien.
Ik ben iemand die niet snel boos wordt, dat dacht ik tenminste. Toch kon ik regelmatig heel boos worden op mijn kinderen. Achteraf schaamde ik mij dikwijls, maar als het weer gebeurde leek het altijd gerechtvaardigd op het moment dat het zich voordeed. Ik kon niet voorkomen dat het opnieuw gebeurde. Nu ik ouder en wijzer ben, sta ik sterker in mijn schoenen, gewapend met meer kennis en met mindfulness.
Een expert is iemand die alle fouten al gemaakt heeft, wordt weleens gezegd. Maar ik denk dat je niet persé alle fouten hoeft te maken. Daarom wil ik wat kennis met jullie delen over boosheid.
Zoals alle emoties kan boosheid snel opkomen als je door iets wordt getriggerd. Je kan een emotionele episode opdelen in 3 delen trigger – ervaring – respons. Vaak zijn het dezelfde dingen die ons triggeren. Er zit een patroon in. Dat patroon wordt sterker als we dikwijls op dezelfde manier reageren.
Emoties zijn deel van onze intelligentie en stellen ons in staat vlug te reageren op iets uit onze omgeving. Als er plots gevaar opduikt, maakt ons lichaam zich automatisch klaar om daarop te reageren zonder veel na te hoeven denken. We kunnen dan snel reageren en dat kan in bepaalde situaties om leven redden. Niet alle boosheid is dus per definitie slecht of destructief van aard. Het nadeel is dat je op zo’n moment effectief niet helder kan nadenken om de zaken te relativeren. Daarom is een emotie soms moeilijk te bedwingen en kan de situatie snel uit de hand lopen. Toch begint elke storm klein, een minder goede stemming, een kleine irritatie of ergernis die snel groeit. Het is dus belangrijk om er tijdig bij te zijn wanneer boosheid zich manifesteert. Hoe kleiner de storm, hoe groter de controle die je hebt. In feite kan je op elke plaats in de keten trigger – ervaring – respons ingrijpen, maar hoe verder op de keten, hoe moeilijker het wordt.
Emoties zijn een reactie van je lichaam. Je kan ze dus voelen in je lijf. Bij boosheid voel je vooral warmte in je bovenlichaam, je armen en je handen. Je handen kunnen zich automatisch tot vuisten ballen. Je gezicht wordt warm en rood en voelt strak aan als je mondhoeken naar beneden krullen.
Wat kunnen we met deze kennis doen om onze boosheid te temmen?
Om te weten welke onze triggers zijn, is het nuttig enkele weken een dagboek bij te houden van je boosheid. Daarin schrijf je telkens precies op wat voorafging aan je boosheid, wat je voelde en wat je daarbij dacht. Zeer vaak kan je daarin een patroon herkennen. Je kan van die kennis gebruik maken door bepaalde situaties te vermijden of extra op je hoede te zijn als je weet dat je een potentiële trigger gaat tegenkomen.
Een keer je boosheid getriggerd is, kan je ze voelen in je lichaam. Door onszelf te trainen om meer aandacht te hebben voor lichamelijke sensaties, kunnen we de emotie sneller voelen en er iets mee doen voordat ze ons volledig beheerst. De bodyscan is hiervoor een heel goede oefening. Mindfulness kan ons ook helpen meer aandacht te hebben voor de reacties van de anderen. Als anderen reageren meer afkeer, angst of boosheid, dan is dat ook een sein dat we te ver aan het gaan zijn.
Je hebt je boosheid opgemerkt. Wat nu? Het is niet zo dat we de boosheid zomaar van ons af kunnen zetten. Deze emotie is een reactie op een bedreiging (al dan niet reëel). Om ze te ontkrachten dienen we ons ervan te overtuigen dat het gevaar geweken is. Mindfulness oefeningen brengen ons niet alleen meer in contact met ons lichaam, ze leren ons ook er niet impulsief op te reageren. Als we de tijd tussen de ervaring en onze respons kunnen vergroten, krijgen we de tijd om onszelf tot rust te brengen door bijvoorbeeld een paar bewuste ademhalingen te voelen. We kunnen dan beter voelen wat in ons lichaam gebeurt, erkennen dat er boosheid is. Nu het lichaam kalmer wordt, kan de geest volgen. Je weet dat je hier niet wil zijn. Dat je het verschil niet hebt gezien tussen je kind en wat het gedaan of gezegd heeft. Dan komt er plaats voor mildheid en verzoening. Een knuffel geven is een prima manier om het lichaam helemaal te laten weten dat de dreiging voorbij is.
We hebben doorgaans weinig vat op het feit dat we boos worden of niet. Daarom is het belangrijk de emotie (en onszelf erbij) niet te veroordelen of ze onder de mat te willen vegen, maar vooral een kwestie van er goed voor te zorgen, ze de nodige aandacht te geven en met mildheid ernaar te kunnen kijken. Als je bij een meditatie naar je gevoelens wil kijken, kan het nuttig zijn om jezelf deze intentie vooraf mee te geven. (‘Wat ik ook tegenkom tijdens de meditatie, prettige of onprettige gevoelens, ik zal alles mijn vriendelijke en zorgzame aandacht geven’). Als je zelf niet boos bent, maar geconfronteerd wordt met boosheid van je kind, is het ook belangrijk aandacht te geven aan dit gevoel. Het is belangrijk om te laten voelen dat emoties er mogen zijn, dat je niet gelijk bent aan je emoties, maar dat ze wel iets zeggen over hoe de dingen bij ons binnenkomen. Als een kind zich begrepen of gehoord voelt, neemt dat al een heleboel spanning weg. Om je kind te leren zijn of haar emoties beter op te merken, kan je samen de meditaties voel je lichaam en gevoelens doen. Muziek kan ons ook beter in contact brengen met onze emoties en is heel toegankelijk voor kinderen. Op de mindful kinderliedjes cd Een nieuwe dag staat een liedje dat over boosheid gaat: wijze boosheid.
Lieve Groeten, Koen.